Terug naar de toekomst: op naar een duurzame luchtvaart

Terug naar de toekomst: op naar een duurzame luchtvaart

Een ruime twee maanden geleden las ik de aankondiging van Delta om al haar CO₂-emissies vanaf maart 2020 te mitigeren. Met zo’n uitspraak van één van de grootste luchtvaartmaatschappijen ter wereld leek 2020 me een mooi jaar te worden voor duurzaamheid in de luchtvaart.

Hoe anders hangt de vlag er nu bij. Hoewel sceptici terecht constateren dat het bijna totale gebrek aan vluchten nog véél beter is voor het milieu dan het hebben van doelstellingen voor de toekomst, is de triomfantelijkheid van sommige van dat soort berichten naar mijn idee ongepast. Maatschappijen, luchthavens, vliegtuigbouwers en toeleveranciers wereldwijd zien zich geconfronteerd met één van de grootste crises uit hun bestaan en talloze werknemers vrezen voor het behoud van hun baan – of zijn die al kwijtgeraakt. En laten we bovendien niet vergeten welke belangrijke rol de luchtvaart speelt in onze strijd tegen het coronavirus: vrachttoestellen worden zelfs teruggehaald uit de opslag om maar voldoende capaciteit te bieden voor het (snelle!) vervoer van gigantische hoeveelheden medische appratuur en de ene na de andere bijzondere vlucht vertrekt om gestrande reizigers veilig thuis te brengen.

“De luchtvaartsector is verplicht om serieuzer aan de gang te gaan met de klimaatcrisis”

Ondanks dat CO₂-reductie op dit moment in weinig bestuurskamers top of mind zal zijn, ontslaat de huidige crisis de luchtvaartsector niet van de verplichting om serieuzer aan de gang te gaan met de volgende crisis: die van de opwarming van de aarde en een stijgende zeespiegel. Laten we daarom tóch eens terugkijken naar de doelstellingen die pre-corona zijn gezet.

Onderstaande figuur toont de ambities, doelen en toezeggingen die ik de afgelopen periode heb verzameld. Van boven naar beneden de verschillende delen van de wereld; van links naar rechts een tijdlijn. Daarop staat allereerst wanneer de doelstelling is gemaakt, aangegeven met een vliegtuig-, vliegveld- of industrie-icoon. De vlag op diezelfde tijdlijn laat zien wanneer een doelstelling behaald is, of moet zijn. De kleuren maken een onderscheid tussen de verschillende soorten doelstellingen: helemaal geen (netto) CO₂-uitstoot meer (groen, net-zero), CO₂-neutrale groei vanaf 2020 (geel, Carbon Neutral Growth: CNG2020) of een reductie van 50% ten opzichte van de CO₂-uitstoot in 2005, te behalen in 2050 (blauw, -50% v. 2005).

Een overzicht van duurzaamheidsambities en -doelstellingen uit de luchtvaartsector. De positie van het icoon op de tijdlijn geeft aan wanneer een doelstelling is gemaakt; de vlag wanneer deze behaald is of moet zijn. De grootte van iconen is een indicatie voor de CO₂-uitstoot die met een doelstelling gepaard gaat.

Drie dingen vallen op. Eén: er staan al heel wat doelstellingen in de boeken. Da’s überhaupt goed nieuws. Twee: de tijdlijnen worden steeds korter. EasyJet kondigde bijvoorbeeld vorig jaar niet aan om ergens over zoveel jaar hun CO₂ te compenseren, maar dat per direct te doen. Bijna hetzelfde geldt voor Air France en British Airways, en jetBlue in de VS – hoewel bij die drie gelimiteerd tot binnenlandse vluchten. En drie – misschien wel de belangrijkste: doelstellingen volgen elkaar steeds sneller op. Tien jaar na de aankondiging van ambities van IATA, ATAG en ICAO lijkt duurzaamheids-denken definitief om te slaan in duurzaamheids-doen. Naast de al besproken maatschappijen nam luchthavenkoepel ACI-EUROPE in mei 2019 bijvoorbeeld een resolutie aan die committeert aan netto nul CO₂ uitstoot (net-zero) in 2050, wil Schiphol Group haar luchthavens al in 2030 emissievrij hebben en publiceerde ruwweg heel de Britse luchtvaartindustrie een update van hun periodieke CO₂-Road-Map. Voor het eerst sinds 2012 gaat ook die naar net-zero. In totaal vond ik dertien organisaties die het afgelopen jaar een concreet CO₂-doel hebben genoemd.

“Van duurzaamheids-denken naar duurzaamheids-doen”

Doelstellingen zijn mooi; ze realiseren is wat anders. Helemaal als dat moet met zo min mogelijk negatieve bijeffecten, want zeker bij CO₂-compensatieprogramma’s is dat nog geen eenvoudige zaak. De realiteit van vandaag maakt dit alles nog ingewikkelder: geld om te investeren is er niet of nauwelijks. Desalniettemin stemmen sommige signalen hoopvol. Dat verschillende maatschappijen oudere toestellen versneld uitfaseren is (hoewel jammer voor de liefhebbers) goed nieuws voor het klimaat. Recent pleitten dertien ministers bovendien voor een ‘green recovery’ uit de huidige crisis met de Green Deal als uitgangspunt – nadat verschillende NGO’s daar ook al op aandrongen. De opvolger van het Europese Clean Sky 2 partnerschap, waarin NLR zeer actief is en bijdraagt aan R&D naar duurzame vliegtuigtechnologie, staat ook nog steeds voor 2021 op de planning.

“Blijvende aandacht voor duurzaamheid staat als een paal boven water”

Of we het diepste dal van de corona-crisis intussen hebben bereikt weet niemand. En hoe we er uit gaan klimmen is evenmin zeker. Dat bedrijven ook aandacht moeten geven aan duurzaamheid staat wat mij betreft als een paal boven water. De ideeën en het leiderschap dat verschillende luchtvaartbedrijven de afgelopen twaalf maanden op dat gebied hebben laten zien geeft mij in ieder geval goede hoop.