“Mensen denken soms dat techniek en wetenschap voor nerds of saai is. Maar, ruimtevaart vinden ze allemaal fascinerend terwijl dat juist techniek en in alle opzichten wetenschap is.”
André Kuipers heeft met zijn achtergrond in geneeskunde, vliegen en als astronaut een brede kennis van wetenschap, techniek en de huidige staat van onze planeet. Die kennis gebruikt hij nu om mensen te inspireren en om besef te laten groeien, vooral bij de nieuwe generatie. We hebben immers veel te danken aan de ruimtevaart zoals het weerbericht, navigatie, televisie én de vele ontdekkingen in de natuur zoals het gat in de ozonlaag of de voortschrijding van ontbossing.
Kuipers: “Ruimtevaart is essentieel om te zien wat er met de planeet aan de hand is. Tropomi, een Nederlandse satelliet, is een mooi voorbeeld van nu. Daarmee zien we luchtkwaliteit wereldwijd scherper dan ooit; de exacte bronnen van de vervuiling en hoe concentraties variëren van dag tot dag met een hoge nauwkeurigheid. Bijvoorbeeld opnames van India waarbij je ziet dat luchtvervuiling tegen de Himalaya blijft hangen en eromheen waait naar Mongolië en China. Met het blote oog zien we beperkte golflengtes, maar met satellieten kun je veel breder kijken én over de tijd. Bovendien monitoren ze continu. Dan zie je progressie, zoals de verplaatsing van luchtvervuiling en de opwarming van de oceanen.” NLR was verantwoordelijk voor het uitvoerig testen en kwalificeren van Tropomi’s dataverwerkingssoftware, ontwikkeld door het KNMI, die de dagelijkse data verwerkt die de satelliet terugstuurt naar aarde.
Ambassadeur van de ruimtevaart
André was vanaf zijn twaalfde al geïnteresseerd in ruimtevaart en zijn hele carrière stond in het teken ervan. Na zijn studie geneeskunde werd hij arts bij de Koninklijke Luchtmacht, waar hij onderzoek deed naar ruimtelijke desoriëntatie bij vliegers en ruimteziekte bij astronauten. Hij gaf lezingen over ongevallen en het medisch aspect in de ruimte. Daarnaast was hij onder andere keuringsarts voor jachtvliegers en haalde hij zijn vliegbrevet omdat het daarvoor belangrijk is om te weten wat het vliegen inhoudt. “Ik had eerder al ervaring opgedaan met zweefvliegen, maar juist het motorisch vliegen en de avionica spraken mij aan. Ik wilde toch ook wel iets met de metertjes doen dus ik vond het heel leuk om mijn vliegbrevet te halen en tot op heden onderhoud ik die.”
“Ik dook erin en leerde waar ruimtevaart overal voor gebruikt wordt, hoe nuttig het is en toen dacht ik, dat ga ik doen.”
In 1998 werd André door ESA geselecteerd als astronaut. “De operationele taken en de training vond ik ontzettend leuk en interessant. Je komt overal op de wereld en in contact met interessante mensen; van de Russische technicus tot de Japanse professor. Dat maakt het heel boeiend. Het is wel heel belastend; voor je gezin dat je heel veel weg bent en de jetlag. Maar, het leuke aspect is dat je hele verschillende technisch wetenschappelijke vakgebieden en culturen leert kennen. Na ruimtevluchten is de training het leukst.”
Om drie redenen werd André astronaut, dezelfde redenen waarom hij voor geneeskunde koos: avontuur, schoonheid en nut. “Door het avontuur, het science fiction deel, dacht ik wow, ik wil de aarde vanuit de ruimte zien! Raketten, aliens, ruimtepakken, de spanning, dingen die mis kunnen gaan en foto’s vanuit de shuttle. Ook door de schoonheid van de techniek en het menselijk lichaam. Binnen een hart of tijdens een oogoperatie, zo mooi als je binnen zit. Echt schoonheid, net als een ruimtevlucht. En het nut; ik dook erin en leerde waar ruimtevaart overal voor gebruikt wordt, hoe nuttig het is en toen dacht ik, dat ga ik doen.”
Al tijdens de selectie wordt een astronaut voorbereid op wat er gaat gebeuren; dat ze ambassadeur zijn van de ruimtevaart en bijvoorbeeld gevraagd worden voor lezingen. Van theatercolleges tot uitverkochte shows in de Ziggo Dome, André heeft het gedaan. “Ik vind het leuk om te vertellen, om mijn ervaringen te delen en dan kun je tegelijkertijd heel goed de boodschap toevoegen; wetenschap en techniek is eigenlijk heel leuk en die aarde is heel mooi, maar ook heel kwetsbaar. Daarnaast vind ik het leuk om te verrassen en te verbazen met feitjes over het heelal, over de ruimtevaart.”
Koninklijke NLR was tijdens de DELTA missie in 2004 en de PROMISS missie in 2011-2012, nauw betrokken bij de onderzoeksactiviteiten van André Kuipers aan boord van het Internationaal Ruimtestation ISS. In 2004 werden de fysische experimenten ARGES en HEAT vanuit het ondersteunende grondstation in Noordwijk ondersteund door NLR. Het ARGES experiment heeft succesvolle resultaten opgeleverd voor het energiegebruik bij openbare verlichting. Tijdens de PROMISS missie, die 193 dagen duurde, werden een aantal experimenten die André Kuipers uitvoerde, begeleid vanuit de ERASMUS USOC (User Support Operations Center) bij ESTEC in Noordwijk. NLR was, in opdracht van ESA/ESTEC en ondersteund door NSO (Netherlands Space Office), verantwoordelijk voor het management en de uitvoering van die experimenten, met name die in de European Drawer Rack (EDR).
Er is geen planet B
Het behoud van biodiversiteit en ecosystemen, duurzaamheid, zijn onderwerpen waarover André regelmatig spreekt. “De aarde is ontzettend mooi en ik ben gek op de natuur. Daarom ben ik ook ambassadeur van het Wereld Natuurfonds (WNF) geworden. Ze lieten mij de cijfers zien en het ging veel slechter dan ik dacht; wat er allemaal op uitsterven staat, wat we verliezen en hoe snel dat gaat. De aarde krijgt geen hersteltijd. Toch, als ik tegenwoordig jonge mensen tegenkom met briljante ideeën word ik optimistisch. We kunnen dingen slimmer én efficiënter doen. Het is heel moeilijk om zoveel verbeteringen voor elkaar te krijgen, maar aan de andere kant denk ik; vroeger had niemand het over groene stroom, elektrische auto’s of bioproducten en kijk nu! Ik geloof ook in nieuwe technologieën, niet in teruggang. Ik geloof niet in stoppen met vliegen, maar wel in schonere vliegtuigen.”
Vanuit de ruimte zijn menselijke activiteiten waarneembaar, zowel prachtig als verontrustend; van menselijke architecturen als de afsluitdijk en de palmeilanden in Dubai tot licht- of luchtvervuiling. André ervaarde zelf het zogenaamde overview effect die veel astronauten ervaren. “Dan kijk je vanuit de ruimte naar die prachtige, kleurrijke aarde en tegen het zwarte heelal is het net alsof het in elkaar schrompelt. Alsof het een levende cel is met een dun membraantje en dan besef je dit is alles. Als we het verknallen, kunnen we nergens heen. Er is geen planet B. We kunnen misschien een paar mensen op Mars rond laten lopen, maar dat is niet de oplossing voor de mensheid.”
“De aarde krijgt geen hersteltijd. Toch, als ik tegenwoordig jonge mensen tegenkom met briljante ideeën word ik optimistisch.
Ruimtevaart in de toekomst
Kuipers: “Ik zeg altijd; over vijfentwintig jaar staan er mensen op Mars, alleen zei ik dat vijfentwintig jaar geleden ook al. Dus dat schiet niet echt op, maar ik zeg nooit nooit. Techniek blijft ontwikkelen en welke kant het op gaat: ik verwacht dat steeds meer bedrijven de ruimte overnemen. Low Earth Orbit (LEO) is sowieso al commercieel. Denk aan het weerbericht, de KNMI levert dat en gaat naar MeteoSat om nieuwe satellieten te bouwen. MeteoSat zoekt weer wie het kan lanceren. Een lange marktwerking dus. Dat krijg je straks ook met bemande ruimtevaart. En, er zijn ideeën om een commercieel ruimtestation te bouwen. Accion, Boeing en SpaceX gaan mensen en vracht naar ruimtestations brengen, zoals Orbitol dat ook al doet.”
Verder geeft André aan dat we teruggaan naar de maan. Vorig jaar presenteerde NASA zijn plannen om astronauten voor langere tijd rond en op de maan te laten verblijven. Het doel is om te onderzoeken of mensen ver van de aarde kunnen overleven. “Dat wordt een internationaal station, Gateway genaamd. We hebben nog veel te onderzoeken aan de maan, maar ook om daar prachtige telescopen neer te zetten en misschien wel voor energiedoeleinden. Ik verwacht dat we sowieso de ruimte steeds meer voor energiedoeleinden, voor delfstofwinning, gaan onderzoeken. Er zijn prachtige ideeën om astroïden te gaan mijnen.”
Wat André persoonlijk het meest interesseert, is of er in de ruimte leven is. “Daar wil ik graag bewijzen van zien. Of het nou op Mars gevonden wordt, op een ijsmaan of geanalyseerd uit het licht van exoplaneten, dat hoop ik nog mee te maken.”
Dat ene briljante idee
Het is belangrijk dat jonge mensen de ruimte krijgen, zegt André. Dat ze dingen kunnen uitproberen en dat ze de vrije hand krijgen. “Ik word altijd kriebelig over de discussie dat je pas onderzoek doet als je weet wat de uitkomst is. Terwijl veel ontdekkingen komen uit fundamentele testen, ontdekkingen die je niet verwacht. Dus geef jonge mensen veel vrijheid want die denken buiten de gebaande paden. En, je weet nog niet wie dat briljant idee heeft…”
21-24 oktober 2019 vindt de jaarlijkse International Astronautical Congress (IAC 2019) plaats in Washington. Koninklijke NLR is samen met 8 andere bedrijven uit de ruimtevaart sector en de Netherlands Space Office (NSO), vertegenwoordigd in het Holland Paviljoen . Ook André Kuipers zal hier met de Spacebuzz aanwezig zijn.