/door

Nederland staat deze week in het teken van de Week van de Circulaire Economie. NLR heeft vorig jaar ter ere van deze speciale week een webinar georganiseerd. Sinds die tijd hebben NLR en zijn partners niet stilgezeten. Er zijn contacten met gelijkgestemden gelegd en NLR heeft het concept van circulaire luchtvaart opgenomen in zijn nieuwe programma Klimaatneutrale Luchtvaart. Er moeten echter nog tal van andere circulaire ondernemingen aan worden toegevoegd.

Sinds de start van de Europese Green Deal heeft de circulaire economie een prominente plaats in Europa ingenomen. Door het streven van Europa om tegen 2050 een klimaatneutraal continent te zijn, wordt de transitie naar een Circulaire Economie beschouwd als een fundamentele stap om dit doel te verwezenlijken. Inmiddels zijn alle Europese landen en sectoren zich actief aan het verdiepen in de principes en benaderingen van de Circulaire Economie. In Nederland stond de Circulaire Economie in tal van sectoren bovenaan de agenda en verschillende steden hadden al de ambitie om circulair te worden. Er gebeurde echter relatief weinig in de luchtvaartsector waar het onderwerp beperkt bleef tot afvalbeheer en recycling (en duidelijk niet goed werd begrepen). In 2019 pakte NLR de rol op om ambassadeur van de Circulaire Economie voor de Nederlandse luchtvaartsector te worden. Hierin werd NLR op Europees niveau gesteund door alle andere Europese onderzoeksinstituten die deel uitmaken van het initiatief Future Sky Circular Aviation van de EREA.

Circulaire Economie
Van 7 t/m 12 februari staat Nederland dit jaar in het teken van de jaarlijks terugkerende Week van de Circulaire Economie. Vorig jaar bezochten ongeveer 140 deelnemers van NLR en uit de rest van heel Europa het webinar ‘The future is circular; closing the loop in aviation‘ van NLR. Dit webinar was het eerste evenement waarbij NLR zich in het openbaar richtte tot zijn netwerk in Nederland en Europa en de onderzoeksstrategie en -projecten aangaande Circulaire Economie in de luchtvaart presenteerde.

“Het was überhaupt de eerste keer dat we ‘Circulaire Luchtvaart’, zoals gedefinieerd door de Future Sky Group van de EREA hardop noemden en als nieuw begrip introduceerden om het op te nemen in het idioom van NLR en de luchtvaartindustrie”, weet Ligeia Paletti, expert Circulaire Economie bij NLR, zich te herinneren. Voor de mensen die direct betrokken waren bij de EU-Commissie was te merken dat de trend richting Circulaire Economie steeds belangrijker werd voor Europese onderzoeksinstituten. Voor de onderzoekers zelf was het echter iets vaags dat ver van hun bed stond en geen deel uitmaakte van hun dagelijkse werkzaamheden. Maar ze raakten vertrouwder met het concept. Het creëren van dit bewustzijn is van essentieel belang voor de rol die NLR speelt bij het ondersteunen van de luchtvaart in de transitie naar duurzame luchtvaart. Vele onderzoekers beseften eveneens dat de onderwerpen waaraan ze werkten, aansloten bij het verhaal van de Circulaire Economie, zoals het zogenoemde Additive Manufacturing en MRO.

Oprichten van Europese Gemeenschap voor Circulaire Luchtvaart
Sinds dat evenement zijn er veel contacten gelegd en zijn er veel ideeën voor samenwerking uit voortgekomen.
Het project SUSTAINair van Horizon 2020 is in januari 2021 gestart en is op het evenement van afgelopen jaar gepresenteerd. Er worden gestaag vorderingen gemaakt en tijdens de Europese Green Week is er ook een evenement georganiseerd. ‘Circular aviation for green growth‘ was een virtuele paneldiscussie en een showcasesessie die bijna 200 experts, studenten en beleidsmakers en onderzoekers uit het luchtvaartecosysteem bij elkaar bracht.

Onlangs is er in januari 2022 een Europees project van start gegaan dat nauw verbonden is met Circulaire Economie. NLR draagt ook bij aan dit consortium TULIPS – Green Airports, dat wordt geleid door Schiphol. Het project heeft als doel om de uitrol van duurzame technologieën in de luchtvaart te versnellen en levert een belangrijke bijdrage aan de emissieloze en afvalloze luchthavens tegen 2030 en klimaatneutrale luchtvaart tegen 2050.

Naast de Future Sky Group van EREA is een Nederlandse groep voor Circulaire Luchtvaart opgericht. Het doel van de groep is informatie-uitwisseling tussen academici, de sector en onderzoeksinstituten over huidige onderzoeksonderwerpen, uitdagingen van de sector en mogelijke kansen voor samenwerking.

Jonge generatie
Dr. David Peck, lid van het Delft Circularity Initiative bij de TU Delft en panellid bij het evenement van NLR van 2021, heeft een dialoog tussen NLR en de TU Delft gestimuleerd over onderwerpen die verband houden met Circulaire Economie en een eventuele samenwerking. Naar aanleiding van deze gesprekken heeft NLR contact gelegd met het LDE Centre for Sustainability. Hoewel al veel luchtvaartpraktijken circulair zijn, is er een duidelijke behoefte aan het vergaren van kennis over circulariteit en duurzaamheid die al in andere sectoren bestaat en om deze naast het specifieke karakter van de luchtvaart te leggen.

“Het werken met studenten verbindt ons met het deel van de samenleving dat het luidst kritiek heeft geuit op het antwoord van de luchtvaartsector op de klimaatcrisis”, licht Paletti toe. Daarnaast onderstreept ze: “Het biedt de jonge generatie de mogelijkheid de problemen op te lossen waarvan ze zich al terdege bewust zijn die op hen afkomen. Hun energie en betrokkenheid zijn ook een inspiratiebron voor het huidige personeelsbestand in de luchtvaartindustrie dat op sommige aspecten eerder wat conservatief is”.

Dit heeft uiteindelijk geleid tot het eerste initiatief om het onderwerp van Circulaire Luchtvaart in te dienen voor de duurzaamheidsuitdaging van de master Industrial Ecology (Leiden/TU Delft). Een groep studenten is met de uitdaging aan de slag gegaan en heeft een tool voor lifecycle-assessment ontwikkeld dat de ecologische voetafdruk kan beoordelen van de keuzes die passagiers gedurende een vlucht maken. Deze tool kan passagiers helpen om duurzamere keuzes te maken en luchtvaartmaatschappijen kunnen de data gebruiken om duurzame opties te bieden die aansluiten bij klantwensen.

Om de uitdagingen die Circulaire Economie in elke sector biedt het hoofd te kunnen bieden, is interdisciplinariteit onoverkomelijk

Parallel hieraan zijn NLR en LDE Centre for Sustainability begonnen met het opzetten van een interdisciplinair afstudeerlab. Om de uitdagingen die Circulaire Economie in elke sector biedt het hoofd te kunnen bieden, is interdisciplinariteit onoverkomelijk. De academische coördinator is Dr. Irene Fernandez Villegas, universitair hoofddocent bij de TU Delft. Paletti licht toe: “Irene en ik hebben een vergelijkbare achtergrond wat betreft luchtvaartconstructies en we delen dezelfde droom: de wereld als een wat betere plaats achterlaten dan nu. We hebben allebei hetzelfde traject doorlopen van ingenieurs pur sang naar het omarmen van duurzaamheid in onze levensstijlen. Ik vind het zeer inspirerend om met haar te werken en de samenwerking houdt mijn energieniveau hoog”. Het afstudeerlab Circulaire Luchtvaart gaat op 9 februari van start en valt midden in de Week van de Circulaire Economie.

De industrie
Vanuit de sector hebben diverse bedrijven NLR al benaderd voor hulp bij het krijgen van inzicht in Circulaire Economie en het in kaart brengen van zakelijke kansen. Het bedrijf Aeroplane Furniture vroeg NLR bijvoorbeeld om meer inzicht te verschaffen in de markt voor hergebruik van niet-luchtwaardige vliegtuigonderdelen.

Circulaire Economie in de luchtvaartsector was ook een onderwerp van gesprek tijdens het evenement ‘Aerospace meets high tech‘, dat op 30 september 2021 werd georganiseerd door NAG, BOM, Brainport Industries en KMWE. Aldus Paletti: “Tijdens het evenement kwamen twee aspecten heel duidelijk naar voren. Ten eerste is de Nederlandse lucht- en ruimtevaartsector en hightechsector zich nog niet volledig bewust van de gevolgen van op handen zijnde wet- en regelgeving op het gebied van circulariteit en duurzaamheid voor hun bedrijven. Ten tweede, andere sectoren hebben al circulaire oplossingen voor de uitdagingen van de luchtvaartsector en vice versa.” De voedingsindustrie is bijvoorbeeld al bekend met het ontwikkelen en implementeren van digitale productpaspoorten. Dit is ook wel aan bod gekomen bij onderzoek in de luchtvaart, maar was verre van commercieel toepasbaar. Dit had voornamelijk te maken met privacy en eigendom van gegevens, terwijl andere sectoren hier inmiddels al oplossingen voor hebben.

De NAG geeft met een evenement op 17 februari aanstaande een vervolg aan het in staat stellen van de Nederlandse industrie om de toekomstige uitdagingen op het gebied van circulariteit en duurzaamheid aan te gaan. NLR wil zijn kennis over de Circulaire Economie niet alleen delen met de luchtvaartindustrie, maar ook met de Nederlandse en Europese samenlevingen. NLR sluit daarom bij een aantal regionale Nederlandse initiatieven aan. Dit betreft ook het mkb en het toewerken naar samenwerking in de bredere mobiele sector, van de auto-industrie tot aan de spoorwegen. Hierbij wordt ook gekeken naar toekomstige mobiliteit zoals urban air mobility (UAM).

Wat volgt
Op 22 januari jl. is voor NLR een nieuwe strategieperiode aangevangen die loopt tot en met 2025. Circulaire economie is binnen deze nieuwe strategie een van de onderzoeksonderwerpen van NLR. Herma LAAMA – de Walle, programmaleider bij NLR voor het programma voor Klimaatneutrale Luchtvaart, is van mening dat Circulaire Economie een essentieel onderdeel vormt om de strategische doelen van NLR te behalen. Wat dat betreft, zit ze volledig op één lijn met Paletti waarbij ze zegt: “De luchtvaart kan niet verduurzamen zonder de invoering van circulaire aspecten”.

Een voorbeeld van een kans voor bedrijven, betrokken bij NLR, is om via een nieuwe circulaire bedrijfsworkshop genaamd ‘Lean-Remanufacturing‘ meer te leren. Dit wordt ondersteund door het productieprogramma van het Europees Instituut voor Innovatie en Technologie (EIT). De TU Delft zal met NLR samenwerken aan het ontwikkelen van deze circulaire training voor medewerkers.

Paletti bekijkt ook de opties voor een vervolg van het vorige circulaire evenement van NLR: “Het zou geweldig zijn om nog sneller een ander evenement op touw te zetten, maar we moeten de tijd nemen om iets te organiseren dat aanhaakt op het succes van het evenement van afgelopen jaar en de hierboven beschreven acties. We hebben tijd nodig om alles in ons op te nemen, erover na te denken en te plannen. Belangrijk is dat de luchtvaartgemeenschap het onderwerp Circulaire Economie en Duurzaamheid omarmt op een holistischere wijze en zoals het echt is bedoeld. Dat strekt verder dan de focus op een oplossing voor een emissieloze aandrijving”. Dit is terug te zien aan het grote aantal projecten dat momenteel in de pijplijn zit bij NLR en zijn partners, maar ook aan het aantal initiatieven waarvoor NLR wordt gevraagd bij te dragen: ze zijn stuk voor stuk erop gericht de luchtvaart circulair en duurzaam te maken.

Ligeia Paletti (in het midden, in het rood gekleed) hier in beeld samen met vertegenwoordigers van onderzoeksinstituten van over de hele wereld, waaronder Michel Peters, CEO Koninklijke NLR (derde van rechts) in 2021 voor het ‘International Forum for Aviation Research’ (IFAR).