TO2-federatieElk ziet het aantal vluchten op Schiphol door zijn eigen bril. Maar wil de Nederlandse luchtvaart haar bijdrage leveren aan het beperken van de mondiale opwarming tot maximaal 1,5 graad, in lijn met het klimaatakkoord van Parijs, dan moet de CO2-uitstoot van vluchten die vanaf Schiphol vertrekken, drastisch omlaag. Dat blijkt uit onderzoek van NLR, dat zij uitvoerden in opdracht van Schiphol. Uit het onderzoek blijkt dat er in 2030 minimaal dertig procent CO2-reductie nodig is ten opzichte van 2019.
De Nederlandse overheid en de luchtvaartsector zijn in 2019 overeen gekomen om de uitstoot van schadelijke broeikas- gassen te verminderen. In het Akkoord Duurzame Luchtvaart is afgesproken dat de CO2-uitstoot van uit Nederland vertrekkende vluchten in 2030 terug moet zijn op het niveau van 2005, een afname van 9% ten opzichte van 2019. ‘Vanuit Schiphol kwam de vraag of wij wilden onderzoeken wat er nodig is om de CO2-uitstoot van Schiphol in lijn te brengen met het Klimaatakkoord van Parijs’, zegt Bram Peerlings, adviseur luchtvaartverduurzaming van NLR. Parallel daaraan gaf Schiphol onderzoeksbureau CE Delft de opdracht om dit te onderzoeken.
Cumulatieve emissie
In het Parijs-akkoord is afgesproken om de opwarming in 2050 te beperken tot ruim onder de twee graden Celsius en te streven naar 1,5. Om de opwarming te remmen, moet de netto uitstoot van broeikasgassen naar nul. Peerlings: ‘Veel doelstellingen gaan over de vermindering of compensatie van een bepaalde hoeveelheid uitstoot in een specifiek jaar, zoals het streven naar netto nul in 2050. Dat is echter niet voldoende, want uiteindelijk wordt de opwarming van de aarde Veroorzaakt door de cumulatieve uitstoot van broeikasgassen: de opgetelde uitstoot over een bepaalde periode. Het IPCC, het klimaatpanel van de VN, heeft berekend hoeveel we als mensheid nog mogen uitstoten tot 2050: het mondiale CO2-budget, dat is opgesteld voor de periode 2020 tot en met 2050. Afhankelijk van hoeveel opwarming we willen accepteren, en hoe zeker we er van willen zijn dat we daar niet overheen gaan, is dat budget groter of kleiner. Die budgetten bestaan echter alleen op wereldschaal en zijn er niet voor individuele landen of sectoren. Juist dát hebben we in dit onderzoek wel gedaan.’
Amsterdam Airport Schiphol.
Technologische doorbraken
Een aantal van die budgetten hebben de onderzoekers vervolgens vergeleken met de verwachte CO2-uitstoot in die zelfde periode. Het onderzoek wees uit dat die verwachte cumulatieve CO2-uitstoot hoger is dan Schiphol-specifieke CO2-budgetten die in lijn zijn met 1,5 graden opwarming. ‘Als de Nederlandse luchtvaart haar bijdrag wil leveren, moet de uitstoot dus sneller omlaag. Binnen het doel waar Schiphol voor pleit betekent dat voor 2030 een reductie van 30% ten opzichte van 2019, tegen een overheidsdoelstelling van 9% minder en een nu al verwachte reductie van 20%. Lastig bij het sneller willen verduurzamen is dat grote technologische doorbraken voor emissiereductie in de luchtvaart helaas nog best lang op zich laten wachten. Her en der zet de luchtvaartsector wel in op bio- en andere duurzamere brandstoffen, maar voordat ze die op grote schaal invoeren, zijn we vele jaren verder.’ In de tussentijd gaat de uitstoot echter wel door, ondanks dat er ook nu al steeds efficiënter wordt gevlogen en luchtvaartmaatschappijen nieuwe toestellen aanschaffen. KLM is bijvoorbeeld begonnen met het infaseren van de Airbus A320neo op haar Europese routes. Dit nieuwe type zorgt voor 15 tot 20% minder CO2-uitstoot in vergelijking met oudere toestellen van dezelfde grootte.
Korte en lange vluchten
‘Enerzijds is dat een mooie verbetering, maar ten opzichte van de totale uitstoot van alle vluchten die van Schiphol vertrekken is de verwachte impact beperkt. Dat komt door grote verschillen tussen korte en lange vluchten. Vanaf Schiphol vertrekt zo’n 75% van de vluchten naar een bestemming binnen de 2000 kilometer, veelal binnen Europa. Die vluchten zijn echter slechts verantwoordelijk voor 20 tot 25% van de CO2-uitstoot. Andersom betekent dat ook dat de 25% langste vluchten, verder dan 2000 kilometer, 75% tot 80% uitstoot veroorzaken. In het voorbeeld van de Airbus hebben we het dan dus eigenlijk maar over 20% van 20% – minder dan 5% van de totale uitstoot.’ Tot zo’n ontnuchterende conclusie kwam NLR ook in de zoektocht naar maatregelen om wél aan te sluiten bij Parijs. ‘Hoe belangrijk vlootvernieuwing met zuinigere toestellen, alternatieve brandstoffen en efficiëntere vliegroutes ook zijn, er is meer nodig dan alleen verbeterde technologie’, benadrukt Peerlings. ‘De enige optie die dan – helaas – overblijft, is het verminderen van vluchten.’ Dat zou bereikt kunnen worden door het verminderen van luchthavencapaciteit, maar gebeurt naar verwachting ook als ticketprijzen omhoog gaan – bijvoorbeeld door luchtvaartmaatschappijen meer te laten betalen voor hun uitstoot, of door belastingen. ‘Gelet op de grote bijdrage van een relatief klein aandeel langeafstandsvluchten dat uit ons onderzoek naar voren komt, is dat segment een logisch aandachtsgebied. Per vlucht die je zou verminderen, reduceer je dan namelijk meer uitstoot.’
Vliegbelasting
Schiphol heeft het rapport aangegrepen om verder te pleiten voor beleid en regelgeving om de luchtvaart te verduurzamen. Zo heeft Schiphol bijvoorbeeld opgeroepen voor een verhoging van de vliegbelasting voor langeafstandsvluchten, een voornemen dat het nieuwe kabinet heeft overgenomen. Daarbij is het ook hun wens om dat geld te investeren in de luchtvaart. ‘Op dit moment betaalt iedere passagier die vanaf Schiphol vertrekt € 29,05 vliegbelasting en maakt het niet uit of je naar Wenen of naar Japan vliegt. Door de vliegbelasting op juist die langere vluchten te verhogen worden die tickets duurder en zullen er waarschijnlijk minder mensen zo ver vliegen. Daarmee is het aannemelijk dat het bijdraagt aan het verlagen van de CO2-uitstoot door de luchtvaart.’ Als de opbrengst van de vliegbelasting weer wordt geïnvesteerd in de sector kan de Nederlandse luchtvaartsector mogelijk ook sneller afstappen van fossiele brandstoffen. Maar zover is het nog niet. ‘Of deze maatregelen doorgaan, hangt in belangrijke mate af van de politiek die daarover beslist’, besluit Peerlings.
Dit is een artikel uit TO2MORROW 2024. Klik op de bovenstaande afbeelding om de volledige editie van het magazine te downloaden, of ga hier naar de website van de TO2-federatie. Het magazine is beschikbaar in het Nederlands en in het Engels.
Het rapport waarop het artikel is gebaseerd, vindt u hier: ‘CO2 reduction targets for Amsterdam Airport Schiphol based on remaining IPCC CO2 budgets up to 2050‘.
TO2-federatie