Een aanvulling op de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen

Op 31 oktober 2021 vond de Klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP26) plaats in Glasgow. Het nieuws staat bol van artikelen die ons opnieuw eraan herinneren welke impact alle menselijke activiteiten op het klimaat hebben en die wijzen op de dringende behoefte hier verandering in te brengen. Het kwam sommige reizigers op kritiek te staan dat ze het vliegtuig naar Glasgow hadden genomen. Zoals steeds vaker gebeurt, illustreert dit dat de luchtvaartsector als ‘boosdoener’ te boek staat.

Als fervent fan van luchtvaart die duurzaamheid zeer hoog in het vaandel heeft staan, kan de moed je in de schoenen zinken. Het gros van mijn collega’s, en niet alleen die van NLR maar die uit de hele sector, is zich sterk bewust van de milieu-impact die vliegen heeft. We werken er met zijn allen hard aan om deze impact te verlagen. Het klopt dat de internationale luchtvaart niet meedoet aan het Klimaatakkoord. Dat wil echter niet zeggen dat de luchtvaart niet zijn verantwoordelijkheid hoeft te nemen, want het Klimaatakkoord van Parijs verwijst naar de ICAO om te zorgen voor een vermindering van de wereldwijde CO₂-emissies van de luchtvaart. Bovendien dient te worden opgemerkt dat de luchtvaartsector zich als een van de eerste sectoren aan het begin van de 20^e eeuw hard maakte om zijn ecologische voetafdruk te verbeteren. Er moet nog veel gebeuren, maar als ik de media lees, kan ik niet ontkennen dat ik soms verbaasd ben over hoe erg die reputatie is. Waarom wordt er zoveel wrok gekoesterd terwijl andere sectoren momenteel vervuilender zijn dan de luchtvaart?

Onlangs woonde ik de 12^e IFAR-top in Warschau (Polen) bij en ik maakte daar deel uit van een panel van experts dat de toekomst van de luchtvaart besprak. Ik kreeg een soortgelijke vraag: “Wat kan de luchtvaartsector nog meer doen om het imago te verbeteren, gezien het feit dat het ‘slechts’ verantwoordelijk is voor een gering percentage van de CO₂-emissies?”.

Volgens schattingen komt wereldwijd zo’n 2 tot 3% van deze emissies voor rekening van de luchtvaartsector. Het mondiale effect op klimaatverandering wordt twee keer zo groot geacht als hierin ook andere factoren worden meegenomen, zoals NO_X en het effect van condensatiestrepen. Na een korte analyse kan Google mij zeggen dat deze bijdrage hetzelfde is als de impact van de zogeheten ‘fast fashion’. Naar verwachting is de bijdrage van de voedingsindustrie nog aanzienlijk hoger. Dat is natuurlijk allemaal niet best. Toch wordt er bijna altijd verwezen naar de luchtvaartsector. Dat komt volgens mij omdat de luchtvaart zeer zichtbaar is. Dat geldt waarschijnlijk niet alleen in mijn eigen bubbel van vrienden, collega’s en mijn cookies die mijn zoekresultaten ‘vertekenen’.

Zichtbaarheid kan een zegen en een vloek zijn. Zichtbaarheid wil zeggen dat alle kleine mooie dingen die gebeuren veel aandacht krijgen en daar zijn we allemaal gek op. Aan de andere kant geldt dat wanneer er ook maar iets een beetje fout gaat, het meteen de voorpagina’s van kranten haalt. Een voorbeeld hiervan is de ongelooflijk hoge veiligheidsstandaard die de luchtvaartsector hanteert. Als er iemand doodgaat als gevolg van voedselvergiftiging of door een auto-ongeluk (en dat gebeurt helaas elke dag) wordt er weinig aandacht aan geschonken. Zodra er echter een ongeluk met een passagiersvliegtuig plaatsvindt, ook zonder dodelijke afloop, voelen heel veel mensen zich niet meer op hun gemak om te gaan vliegen.

Ook al vertegenwoordigen de huidige CO₂-emissies geen hoog percentage, ze worden breed uitgemeten en spreken rechtstreeks het buikgevoel aan. Dat is iets dat de luchtvaart doet: het kan heftige emoties opwekken. Voor mij ook positieve omdat luchtvaart je kan laten dromen. Luchtvaart laat dingen vliegen, verbindt mensen en culturen met elkaar! Als kind ging het hart van de kleine avonturier in mij er harder van kloppen. Tegenwoordig kan Netflix dat soort dingen ook doen, terwijl ik hier mijn woonkamer niet voor hoef te verlaten. Videobellen lijkt ook prima te werken toen we tijdens de coronapandemie allemaal aan huis gekluisterd waren. Toch is het niet hetzelfde als iemand in levende lijve ontmoeten, nietwaar?

Dezelfde zichtbaarheid en hetzelfde bewustzijn die tegen de luchtvaartsector worden gebruikt, kan de luchtvaartsector eigenlijk ook zelf benutten. De sector moet een duidelijke boodschap de wereld in sturen. Ten eerste moet de luchtvaartsector echt toegewijd en ambitieus zijn als het gaat om de duurzaamheidsdoelstelling.

De klimaatcrisis geeft niets om de kleinzielige spelletjes van mensen

Het is geen geheim dat ik de doelen die de luchtvaartsector zichzelf stelt persoonlijk niet ambitieus genoeg vind. Ik hoor tal van redenen waarom iets niet sneller kan. Als luchtvaartexpert zie ik dat ongeveer 20% ervan hout snijdt en daar kan ik in meegaan. De rest kan ik samenvatten als angst voor verandering van de status quo.

Ten tweede moet de luchtvaartsector meer en beter samenwerken. In mijn optiek is veel van het werk dat wordt gedaan niet zichtbaar vanwege concurrentie tussen bedrijven, bescherming van intellectuele eigendom en patenten, NDA’s en ga zo maar verder. Het werk van wetenschappers is niet de droom van samenwerking alom zoals ons het liefst wordt voorgespiegeld. Een bepaalde mate van concurrentie is gezond en stimulerend, maar soms zijn er te veel andere belangen mee gemoeid, waardoor de concurrentie helemaal uit balans raakt. De klimaatcrisis geeft niets om de kleinzielige spelletjes van mensen op het vlak van belangen en winst maken. De enige methode om deze klimaatcrisis achter ons te laten, is door samen te werken.

Tot slot moet de luchtvaartsector de volledige betekenis van duurzaamheid omarmen. Met veel plezier vertel ik mijn collega’s altijd over de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de Verenigde Naties als ik het met hen heb over duurzaamheid. Aan de andere kant staat ‘duurzame luchtvaart’ in de sector vaak gelijk aan elektrisch vliegen, vliegtuigen op waterstof of duurzame vliegtuigbrandstoffen (SAF). Duurzaamheid gaat echter over veel meer dan alleen aandrijving. Duurzaamheid is een holistische benadering. Als een motor ‘duurzaam’ of emissievrij wordt gemaakt, heeft dat niets te betekenen als het systeem waarin de motor werkt niet duurzaam is. De luchtvaartsector moet opnieuw naar zichzelf kijken: hoe we vliegen, hoe vaak we vliegen, de bedrijfsmodellen achter luchtvaart, het gebruik van hulpbronnen, etc. Al deze aspecten moeten worden meegenomen als de luchtvaart duurzaam wil worden.

Ik ben van mening dat wanneer de luchtvaartsector echt duurzaam wordt, dit een sterk signaal afgeeft aan alle andere industriële sectoren. Luchtvaart die dingen laat vliegen en dat op duurzame wijze: dat zou echt een sterk signaal afgeven en een sterke motivatie voor de rest van de wereld zijn.
Om de luchtvaartsector deze duidelijke boodschap te laten verkondigen, is het nodig dat de hele sector gaat voor een diepgaande transformatie. Onderdeel van deze transformatie vormt dat luchtvaartexperts zelf zich andere vaardigheden moeten aanleren die verder strekken dan hun sterke punten, namelijk de technologische kernvaardigheden waar ze zich aan wijden. Daar ben ik heilig van overtuigd en dat is mijn bijdrage om de zo door mij geliefde sector duurzamer te maken. De Verenigde Naties hebben in totaal 17 duurzame ontwikkelingdoelstellingen opgesteld. Echter wil ik hier zelf een persoonlijke aan toevoegen: laat de luchtvaartsector de volledige betekenis van de SDG’s van de VN naleven. Via het NLR Living Lab en mijn werk binnen de Future Sky Circular Aviation Group blijf ik mijn collega’s bij NLR en in Europa de handvatten aanreiken om dat aanvullende doel te bereiken. Mijn pleidooi voordat alles te laat is.